Edukacja nie zamyka się w szkolnych salach lekcyjnych

Jeżeli szkoła ma przygotować uczniów do aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym i kreowania go, to wykorzystuje swoje otoczenie do rozwoju zainteresowań uczniów i efektywniejszego nabywania przez nich kompetencji kluczowych i sama podczas współpracy wiele daje lokalnej społeczności.

Przedstawiamy dobrą praktykę w zakresie współpracy szkół i organizacji pozarządowych, która ma szczególne znaczenie zwłaszcza w małych miejscowościach, gdzie, z uwagi na trudności z dostępem do szerokiej oferty edukacyjnej, dzieci mogą mieć mniejsze szanse na zdobywanie kompetencji kluczowych. Warto rozejrzeć się w swoim otoczeniu, poznać siebie wzajemnie i rozmawiać o tym, w jaki sposób połączyć siły i razem działać na rzecz rozwoju dzieci i młodzieży. Zachęcamy do zapoznania się z opracowanym przez Agnieszkę Maszkowską: Modelem współpracy szkół i organizacji pozarządowych na podstawie doświadczeń projektu „Przepis na młodzieżową aktywność na rzecz wiejskich społeczności” – rezultatem przedsięwzięcia Stowarzyszenia Rozwoju Produktu Lokalnego „Wiatraki Mazur” zrealizowanego w partnerstwie z Mazurskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Ełku a dofinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich i Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Nieskromnie chcemy podkreślić, że pośród wniosków w modelu wskazano jako korzyść uczestnictwo w projekcie, który jest wspierany i aprobowany przez Mazurski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Ełku i stanowi to ważną rekomendację dla podejmowanych przedsięwzięć. Poza tym szkoły były otwarte na działania podejmowane w ramach projektu ze względu na kolejne dostrzeżone korzyści dla uczniów i całej szkoły: udział w projekcie edukacyjnym, gdzie uczniowie i szkoła mają możliwość otrzymania cennych nagród; spełnienie wymagania państwa wobec szkoły dotyczącego współpracy szkoły ze społecznością lokalną; możliwość realizowania przez uczniów projektu społecznego jako ważnego zadania edukacyjnego szkoły.

Celem projektu „Przepis na młodzieżową aktywność na rzecz wiejskich społeczności” było pobudzenie aktywności społeczności wiejskich i wzrost zaangażowania młodych ludzi w działania wspólnotowe podejmowane przez organizacje pozarządowe. Cele szczegółowe to: edukacja i wzmocnienie organizacji wiejskich oraz grup nieformalnych; edukacja nauczycieli i młodzieży szkolnej w zakresie szeroko rozumianych działań obywatelskich; włączenie młodzieży szkolnej i nauczycieli w działania wspólnotowe i nawiązanie trwałych relacji z organizacjami i grupami nieformalnymi; wypracowanie nowej oferty edukacyjnej dla szkół w zakresie włączania młodzieży w życie społeczne i popularyzacja modelu wśród innych szkół i ośrodków doskonalenia nauczycieli.

Do projektu zostały zaproszone: Szkoła Podstawowa nr 4 im. W. Szafera w Ełku i Fundacja Wolontariacki Ośrodek Wsparcia; Gimnazjum w Kalinowie i Ochotnicza Straż Pożarna Kalinowo; Gimnazjum im. Jana Bytnara ps. „Rudy” w Nowej Wsi Ełckiej i Stowarzyszenie MOST; Publiczne Gimnazjum w Prostkach i Ełckie Stowarzyszenie Aktywnych STOPA, Ochotnicza Straż Pożarna Rożyńsk Wielki; Gimnazjum w Zespole Szkół Samorządowych w Starych Juchach i Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy; Gimnazjum w Zespole Szkół Samorządowych w Stradunach i Stowarzyszenie Mazurskie Krajobrazy Kultury.

Projekt składał się z następujących etapów: rekrutacja szkół, działania z nauczycielami, działania z uczniami, działania z organizacjami pozarządowymi, akcje społeczne młodzieży w społecznościach z udziałem organizacji pozarządowych.

Działania z nauczycielami z jednej strony były szansą na pogłębienie wiedzy o projekcie i jego poszczególnych działaniach, z drugiej zaś wykorzystano ten czas na wskazywanie korzyści wynikających ze współpracy szkół z organizacjami pozarządowymi. Nauczyciele mogli również wyrazić swoje zdanie na temat planowanej w projekcie grywalizacji. W celu sprawnej realizacji działań ustalono sposoby komunikowania się oraz harmonogram prac. Następnie został opracowany pakiet edukacyjny dla kadry szkolnej, zawierający m.in. informacje o specyfice organizacji pozarządowych oraz listę stowarzyszeń i fundacji działających w powiecie ełckim.

Uczniowie swój udział w projekcie rozpoczęli od serii czterech warsztatów prowadzonych przez trenerów posiadających doświadczenie w pracy z młodzieżą. We wszystkich szkołach program zajęć był zbliżony. Pierwsze spotkanie służyło przedstawieniu projektu, harmonogramu oraz regulaminu grywalizacji międzyszkolnej. W niektórych szkołach rozmawiano też wstępnie na temat pomysłu na wspólną akcję społeczną wieńczącą działania projektowe. Drugie spotkanie poświęcone było kompetencji jaką jest współpraca. Warsztat miał formę ćwiczenia, w którym uczestnicy podzieleni na grupy tworzyli budowlę ze słomek. Analiza efektów zadania oraz zachowań uczestników podczas pracy pozwoliła młodzieży dostrzec znaczenie współdziałania, zaś samo zadanie – oprócz dobrej zabawy – dostarczyło okazji do manifestowania kreatywności.

Równolegle do zajęć warsztatowych trwała grywalizacja – konkurs między szkołami uczestniczącymi w projekcie polegający na rozwiązywaniu przez uczniów dwóch quizów oraz wykonywaniu czterech zadań związanych z zagadnieniami omawianymi podczas szkoleń, w szczególności o tematyce działalności społecznej oraz funkcjonowania samorządu lokalnego. Wszystkie odpowiedzi były punktowane w dwóch wymiarach: czas i jakość. Quizy miały charakter sprawdzenia wiedzy zdobytej na zajęciach. Zadania natomiast wymagały od młodzieży zdobycia informacji: o działających w ich gminie organizacjach pozarządowych, składzie rady w ich gminie oraz w powiecie. Ostatnie zadanie polegało na zorganizowaniu spotkania z radną/radnym gminnym i przeprowadzeniu wywiadu. Tu punktowane były także jakość i czas, przy czym w kontekście jakości oceniana była kompletność odpowiedzi.

Wszystkie quizy były opracowane w oparciu o narzędzia Google i realizowane za pomocą poczty elektronicznej. Przyjęto tu kanał komunikacji dostosowany do młodzieży, pozwalający szybko ocenić zarówno jakość, jak i czas przesłania odpowiedzi.

Trzeci warsztat, którym była gra symulacyjna pod nazwą „Gra o budżet” służyła omówieniu zagadnienia pracy samorządu, w tym rady gminy oraz dostępu do informacji publicznej. Uczniowie podzieleni na zespoły decydowali o wydatkowaniu publicznych środków (podobnie jak ma to miejsce w budżecie partycypacyjnym). Było to okazją do ćwiczenia umiejętności rzeczowej dyskusji, argumentowania oraz dostrzegania potrzeb różnych grup mieszkańców.

Ostatni warsztat w części szkół odbył się z udziałem lokalnej organizacji pozarządowej. Wspólnie zastanawiano się nad ciekawymi i potrzebnymi działaniami w społeczności lokalnej, biorąc pod uwagę zainteresowania uczniów oraz możliwości konkretnej organizacji pozarządowej.

Istotną częścią projektu było zaplanowanie i przeprowadzenie przez młodzież we współpracy z lokalnymi organizacjami wspólnej akcji na rzecz mieszkańców. W Ełku miała miejsce akcja „I ty możesz zostać Św. Mikołajem” polegająca na organizacji zbiórki pluszaków i zabawek, które zostały przekazane dzieciom z niezamożnych rodzin z Ełku. Młodzież samodzielnie zorganizowała zbiórkę: promowała wydarzenie wśród społeczności szkolnej, organizowała kartony i zajmowała się logistyką wydarzenia. W Kalinowie młodzież przygotowała kartki świąteczne, które zostały przekazane podopiecznym Domu Pomocy Społecznej w Golubiach. W Nowej Wsi Ełckiej młodzież włączyła się w akcję „Spęd Reniferów” polegającej na zorganizowaniu świątecznego wsparcia dla niezamożnych dzieci z gminy Ełk. Młodzież szkolna wspólnie ze Stowarzyszeniem MOST organizowała w szkole zbiórkę książeczek i zabawek dla dzieci, które 10 grudnia zostały przekazane organizatorowi „Spędu…”. Tego dnia odbyła się impreza charytatywna w jednej z ełckich restauracji, gdzie młodzież organizowała m.in. zabawy animacyjne dla dzieci. W Prostkach młodzież wpadła na pomysł pomocy byłemu uczniowi gimnazjum, który choruje na nowotwór. Chciała zorganizować zbiórkę publiczną i zebrane środki przekazać mamie chorego chłopca na dofinansowanie kosztów leczenia. Początkowo organizacją zbiórki miała zająć się Ochotnicza Straż Pożarna, jednak z uwagi na brak możliwości przekazania środków osobie indywidualnej (brak stosownych zapisów w statucie), w organizacji zbiórki pomogło Stowarzyszenie STOPA z Ełku. Strażaczki z OSP zaangażowały się w organizację zbiórki, pieczenie ciast, którym młodzież częstowała darczyńców. Po zbiórce, w szkole zorganizowano koncert charytatywny, gdzie młodzież wykazała się talentami muzycznymi i artystycznymi. W Stradunach młodzież zorganizowała zabawę andrzejkową dla dzieci i młodzieży ze Stradun i okolic we współpracy z Centrum Kultury Gminy Ełk. Młodzi samodzielnie opracowali scenografię, piekli ciasteczka z wróżbami, organizowali gry i zabawy dla uczestników, zajęli się muzyką i poczęstunkiem. Następnie młodzież włączyła się w przygotowanie bombek bożonarodzeniowych (Pomagała je stworzyć instruktorka CKGE), które następnie tuż przed Wigilią wręczyła osobom starszym i samotnym z najbliższej okolicy. W Starych Juchach stowarzyszenie zaproponowało młodzieży akcję zbierania pieniędzy na wsparcie biblioteki szkolnej, która obecnie jest bardzo ubogo wyposażona. Młodzież napisała listy do lokalnych „VIP-ów” z prośbą o wsparcie, zorganizowała zbiórkę publiczną, przebierając się za postacie z książek, a następnie dokonała wyboru publikacji do zakupienia. Stowarzyszenie przy wsparciu organizatora projektu zgłosiło zbiórkę publiczną, następnie uzyskało wsparcie przy jej rozliczeniu.

Projekt zakończył się spotkaniem podsumowującym dla dyrekcji i nauczycieli, podczas którego omówiono efekty projektu i opracowany model, oraz spotkaniem dla wszystkich uczniów, w trakcie którego wręczono nagrody za grywalizację oraz zaświadczenia potwierdzające udział uczniów i nauczycieli w projekcie. Nagrody finansowe w postaci symbolicznych czeków zostały przeznaczone na działanie o charakterze integracyjnym wymyślone i przeprowadzone przez młodzież.

Efekt zrealizowanego projektu to współpraca między szkołami i środowiskiem lokalnym w duchu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2015r poz. 12-14): „W szkole lub placówce rozpoznaje się potrzeby i zasoby własne oraz środowiska lokalnego i na tej podstawie podejmuje inicjatywy na rzecz ich wzajemnego rozwoju. Szkoła lub placówka w sposób systematyczny i celowy, z uwzględnieniem specyfiki jej działania, współpracuje z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym. Współpraca szkoły lub placówki z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym wpływa korzystnie na rozwój uczniów”.

Autorzy projektu napisali: Szanowni Państwo, przedstawiamy wypracowany w projekcie Stowarzyszenia „Wiatraki Mazur” model współpracy szkół z organizacjami i środowiskiem lokalnym. Projekt był bardzo udany, młodzież zaangażowana, nauczyciele też! Dziękujemy Państwu i młodzieży za niesamowitą aktywność i chęć współpracy. Dziękujemy też pracownikom MODN za wsparcie, bez którego projekt nie byłby tak udany! Napisaliśmy wniosek do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na kontynuację i rozwinięcie działań w szkołach, mamy nadzieję, że dostaniemy dotację na dalsze działania(…). Będzie nam miło, jeżeli będą się Państwo dzielić modelem z innymi osobami pracującymi z młodzieżą.

Opracował Krzysztof Piłat

Model współpracy szkół i organizacji pozarządowych na podstawie doświadczeń projektu „Przepis na młodzieżową aktywność na rzecz wiejskich społeczności”