„Przepis na młodzieżową aktywność na rzecz wiejskich społeczności"

Stowarzyszenie Rozwoju Produktu Lokalnego „Wiatraki Mazur” w partnerstwie z Mazurskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Ełku realizowało projekt „Przepis na młodzieżową aktywność na rzecz wiejskich społeczności" sfinansowany ze środków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2016 Priorytetu: 2 Aktywne społeczeństwo Kierunek działania: 4 Aktywizacja współpracy wspólnot lokalnych i instytucji publicznych.
Cel projektu: pobudzenie aktywności społeczności wiejskich powiatu ełckiego i wzrost zaangażowania młodych ludzi w działania wspólnotowe podejmowane przez organizacje pozarządowe i grupy nieformalne działające przy parafiach, drużyny harcerskie, koła gospodyń, sołectwa.
Z jednej strony mamy organizacje pozarządowe, które słabo się promują i słabo są widoczne w społecznościach, a z drugiej strony jest młodzież szkolna, która ma potencjał do działania, ale nie ma wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Dlatego projekt składa się z dwóch równolegle prowadzonych elementów:
 przygotowania organizacji wiejskich i grup nieformalnych zainteresowanych trwałym działaniem, na otwartość i współpracę z otoczeniem – poprzez cykl szkoleń i wsparcia doradczego z takich tematów jak: współpraca z otoczeniem, budowanie zespołów, poszukiwanie partnerów, typy wolontariatu i zasady pracy z wolontariuszami, promocja i komunikacja oraz pozyskiwanie środków;
 przygotowania środowisk szkolnych na współpracę z organizacjami i grupami nieformalnymi – szkolenia dla nauczycieli i lekcje obywatelskości w szkołach. Wychodzimy z założenia, że bez przygotowania kadry nauczycielskiej nie uda się skutecznie zaangażować młodzieży – młodzi muszą czuć wsparcie ze strony dyrekcji i nauczycieli.
W drugiej części projektu oba środowiska sprawdzają w praktyce zdobytą wiedzę: organizacje pozarządowe zachęcają młodzież do działań wolontariackich. Pierwszy sprawdzian – czy są w stanie zainteresować młodych ludzi swoją ofertą i wspólnie z młodymi zorganizować co najmniej jedną akcję w każdej gminie, która będzie angażować młodych ludzi (lub młodzież i ich rodziny). Aby projekt był atrakcyjny dla młodzieży, wprowadzany jest element grywalizacji – zaangażowane szkoły rywalizują między sobą, biorąc udział w grze, zaś na zakończenie projektu odbywa się wspólne działanie integracyjne z nagrodami, wymyślone i opracowane przez młodzież.
Projekt służy też podniesieniu poziomu zaufania społecznego – młodzież poznaje organizacje pozarządowe i może angażować się w przyszłości w inne akcje/działania, a organizacje pozarządowe przełamują barierę niemocy we współpracy ze środowiskami i instytucjami, które działają w ich najbliższym otoczeniu.
W zamyśle projekt jest pilotażem do wdrażania lekcji obywatelskości w szkołach całego powiatu, a w przyszłości także w innych zainteresowanych społecznościach, dlatego we współpracy z Mazurskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli i socjologami, zostaje opisany i przygotowany do powielania w innych zainteresowanych szkołach model.
Cele szczegółowe:
 edukacja i wzmocnienie organizacji wiejskich oraz grup nieformalnych, które chcą działać trwale albo powołać stowarzyszenie, w zakresie: współpracy z otoczeniem i wolontariuszami, promowania swoich działań oraz pozyskiwania środków z różnych źródeł,
 edukacja nauczycieli i młodzieży szkolnej w zakresie szeroko rozumianych działań obywatelskich: zadań i sposobu działania samorządu, form i sposobów działania organizacji pozarządowych, form wolontariatu oraz możliwości pozyskiwania środków (czy innych zasobów) na działania wspólnotowe,
 włączenie młodzieży szkolnej i nauczycieli w działania wspólnotowe i nawiązanie trwałych relacji z organizacjami i grupami nieformalnymi,
 wypracowanie nowej oferty edukacyjnej dla szkół w zakresie włączania młodzieży w życie społeczne.
Działania edukacyjne dla NGO i grup:
1. Rekrutacja min. 10 organizacji i grup do projektu, zbadanie dokładnych potrzeb.
2. Przeprowadzenie cyklu szkoleń połączonych z doradztwem indywidualnym lub grupowym (4 szkolenia i 5 godzin doradztwa dla każdej organizacji).
3. Pomoc w przygotowaniu atrakcyjnych ofert współpracy organizacji i grup z młodzieżą (prezentacje, filmiki, pokazujące cele i zasoby organizacji, możliwości współdziałania i propozycje dla młodzieży).
Działania edukacyjne dla szkół:
1. Wybór 4-5 szkół do udziału w projekcie (po jednej z każdej gminy) – prezentacja programu.
2. Wybór 1-2 klas z zainteresowanych szkół, z którymi będą prowadzone zajęcia edukacyjne.
3. Przeprowadzenie zajęć warsztatowych dla średnio 5 nauczycieli z każdej szkoły.
4. Przeprowadzenie cyklu zajęć edukacyjnych w szkołach z elementami grywalizacji (w godzinach lekcyjnych lub po) z zakresu: działania samorządu lokalnego i przyjrzenia się sesji lub komisji gminnej (3 godz.), działania organizacji pozarządowych i wolontariatu (2 godz.), partycypacja obywatelska –czy młodzież może mieć wpływ na swoje otoczenie (2 godz.).
5. Prezentacja działań organizacji pozarządowych i oferty współpracy na forum szkoły.
6. Wypracowanie przez organizacje i młodzież (na zasadach partnerskich) pomysłu na wspólną akcję.
7. Przeprowadzenie w każdej gminie co najmniej 1 akcji angażującej organizację/grupę i młodzież (wychodzimy z założenia, że 2 organizacje/grupy mogą zaproponować wspólną akcję dla młodzieży) i promocja tych działań w społeczności.
8. Rozstrzygnięcie gry rywalizacyjnej, opracowanie przez młodzież wspólnego działania integracyjnego z nagrodami.
9. Podsumowanie projektu w szkołach oraz konferencja w MODN.

Do projektu zaproszono tylko 5 szkół, w tym 4 gimnazjalne, w których przeprowadzono warsztaty dla nauczycieli przygotowujące do realizacji projektu, następnie warsztaty dla młodzieży z zakresu pracy w środowisku, wolontariatu, zasad działania samorządu. Uczestnicy wzięli udział w grywalizacji z nagrodami dla szkół uczestniczących w projekcie. Rezultatem projektu są akcje społeczna z organizacją pozarządową z sąsiedztwa oraz opracowany model współpracy szkół i organizacji pozarządowych.
Wiedza, umiejętności oraz postawy warunkujące sukces na kolejnych etapach edukacyjnych oraz w życiu zawodowym i prywatnym młodego człowieka łączą się w kompetencje kluczowe, których szeroki wachlarz nabywa się w procesie edukacji, co pomaga w samorealizacji, rozwoju osobistym i aktywności obywatelskiej, ułatwia przystosowywanie się do nieustannych zmian zachodzących we współczesnym świecie, sprzyja integracji społecznej i zatrudnieniu.
Spośród ustanowionych przez Komisje Europejską i zawartych w poszczególnych strategiach rozwoju ośmiu kompetencji kluczowych: porozumiewanie się w języku ojczystym; porozumiewanie się w językach obcych; kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne; kompetencje informatyczne; umiejętność uczenia się; kompetencje społeczne i obywatelskie; inicjatywność i przedsiębiorczość; świadomość i ekspresja kulturalna, znaczną część można nabyć w szkole, ale co najmniej równie niebagatelną ich część niemal jedynie poza szkołą. Dlatego edukacja powinna być pojmowana szeroko: zarówno jako formalne, jak i pozaformalne oraz nieformalne procesy uczenia się, realizowane w środowisku życia, na zasadzie współpracy różnych podmiotów publicznych i niepublicznych w przestrzeni lokalnej, regionalnej i krajowej.
Szkoły, organizacje, instytucje i stowarzyszenia pozarządowe mocno wpisują się w środowisko lokalne, w którym przychodzi im funkcjonować. Wykorzystują wzajemnie zasoby środowiska lokalnego. Współpracując, podejmują inicjatywy służące wzajemnemu rozwojowi. Formy współpracy powinny wynikać ze zdiagnozowanych potrzeb, żeby nie powielać dotychczasowych działań i nie stanowić jedynie odpowiedzi na propozycje innych podmiotów i nie służyć jedynie realizacji ich zadań statutowych.
Edukacja nie może zamknąć się w salach lekcyjnych, jeżeli szkoła ma przygotować uczniów do aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym i kreowania go. Szkoła wykorzystuje swoje otoczenie do rozwoju zainteresowań uczniów i efektywniejszego nabywania przez nich umiejętności, ale również sama wiele daje lokalnej społeczności. Podjęta przez szkołę współpraca z instytucjami działającymi w lokalnym środowisku, ze stowarzyszeniami i organizacjami pozarządowymi ma charakter działań celowych, ukierunkowanych na zaspokajanie potrzeb obu stron, a w przypadku szkół, spełniających wymaganie na wysokim poziomie, wpływa na ich wzajemny rozwój. Zaangażowanie uczniów w organizację lokalnych przedsięwzięć pozwala im rozwijać kompetencje społeczne i obywatelskie. Współpraca wynika zresztą z przyjętych standardów, określających pożądany stan i wskazujących istotne aspekty pracy instytucji edukacyjnych, aby jak najpełniej przygotowywały one uczących się do wyzwań stojących przed współczesnymi społeczeństwami. Ważne jest wysnuwanie wniosków z prowadzonych działań, wspomaganie w podejmowaniu odpowiedzialnych decyzji służących rozwojowi oraz inspirowanie do kreatywności w realizowaniu wyzwań współczesnej cywilizacji.
Wykorzystanie wzajemne zasobów szkół i organizacji pozarządowych wydaje się być szczególnie efektywne w kształtowaniu kompetencji społecznych, które obejmują znajomość podstawowych pojęć dotyczących życia społecznego, rozumienie zasad postępowania i reguł zachowania ogólnie przyjętych w różnych społecznościach, a także wiedza o tym, jaki styl życia sprzyja zachowaniu zdrowia fizycznego i psychicznego. Najważniejsze umiejętności to konstruktywne komunikowanie się w rożnych kontekstach sytuacyjnych, w tym również rozwiązywanie konfliktów. Pożądane postawy to ciekawość i otwartości na różne punkty widzenia, poglądy i przekonania, a także szacunek do siebie i innych, nastawienie na współpracę, empatia i prawość.
Z kolei inicjatywność i przedsiębiorczość wymaga wiedzy o dostępnych możliwościach działalności osobistej, zawodowej i gospodarczej. Kompetencja obejmuje umiejętność określania własnych mocnych i słabych stron, efektywnej organizacji pracy indywidualnej oraz współpracy w zespole, a także realizacji projektów: planowania, realizacji działań, w tym radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, a także prezentacji i oceny efektów. Postawa przedsiębiorcza w życiu osobistym, zawodowym i społecznym oznacza aktywność, kreatywność, inicjatywność, innowacyjność, obowiązkowość, determinację w dążeniu do celu, samodzielność i odpowiedzialność.
Zakresy kompetencji są powiązane ze sobą, często umiejętności i postawy z jednego obszaru wspierają rozwój innej kompetencji, a takie aspekty, jak samoświadomość, krytyczne myślenie, umiejętność rozwiązywania problemów czy konstruktywnego kierowania emocjami są ważne we wszystkich kompetencjach kluczowych. Dlatego też warto tak planować działania, aby pozwoliły one na rozwijanie u uczniów kilku kompetencji kluczowych. W tym kontekście dobrze sprawdzają się metody problemowe, na przykład projekt edukacyjny.

Model współpracy szkół i organizacji pozarządowych na podstawie doświadczeń projektu „Przepis na młodzieżową aktywność na rzecz wiejskich społeczności”